Արդվի գյուղը գտնվում է Դեբեդ գետի բարձրադիր ձախափնյա սարավանդում, անտառապատ լեռան ստորոտում։ Այստեղ է գտնվում VIII-XVII դարերում կառուցված Արդվինի Սուրբ Հովհաննես, Սրբանես վանքը:

Վանքային համալիրը բաղկացած է երկու եկեղեցուց և զանգակատնից։ Վանքի տարածքում են գտնվում նաև խաչքարեր, քառակող կոթող, տնտեսական և բնակելի շինությունների փլատակներ։ 

Այստեղ է թաղված հայոց 34-րդ կաթողիկոս Հովհաննես Օձնեցին: Մեծ աստվածաբան, օրենսգետ, մտածող և բարենորոգիչ Հ. Օձնեցին մահից հետո դասվել է սրբերի շարքը՝ որպես Սուրբ Հովհաննես Իմաստասեր։

Արդվիում է նկարահանվել հայտնի հայ ռեժիսոր` Ս. Փարաջանովի «Նռան գույնը» ֆիլմը։

Հաղպատը հայկական միջնադարյան խոշոր վանքային համալիր է։ Այն հիմնադրվել է 976 թվականին, Բագրատունի Աշոտ Գ-ի թագավորության ժամանակ։ Համալիրի հնագույն եկեղեցին Ս.Նշանն է, որը կառուցել է Խոսրովանույշ թագուհին` 976-991թթ.-ին։ 

XI-XIIIդդ. Հայաստանում հայտնի էին Հաղպատի դպրոցը և գրատունը, որտեղ ուսուցանել են քերականություն, հռետորություն, փիլիսոփայություն, աստվածաբանություն, երաժշտություն և այլ առարկաներ։

Սանահին վանական համալիրը X–XIII դարերում հոգևոր, մշակութային և գիտակրթական նշանավոր կենտրոն է եղել: Հիմնադրման ճշգրիտ տարեթիվը հայտնի չէ, ըստ ավանդության` վանքը հիմնադրվել է 4-րդ դարում: Մեզ հասած համալիրը 966 թ-ին հիմնել է Հայոց թագավոր Աշոտ Գ Ողորմածը: Վանքի գլխավոր տաճարը Ամենափրկիչ եկեղեցին է, որը 957-966թթ.-ին կառուցել է Աշոտ Գ Ողորմածի կինը` Խոսրովանույշը։

Հաղպատը և Սանահինին հանդիսանում են ՅՈՒՆԵՍԿՕ–ի համաշխարհային ժառանգության օբյեկտ և ամեն տարի գրավում բազմաթիվ միջազգային զբոսաշրջիկների և տեղացիների։

Լոռի կամ Լոռե բերդը միջնադարյան անառիկ ամրոց է, որը գտնվում է Ստեփանավանից 5 կմ հեռավորության վրա՝ Ձորագետի և դրա վտակ Միսխանայի միջև, որոնց խորը կիրճերը երեք կողմից ժամանակին բերդն անմատչելի են դարձրել։

Հիմնադրվել է Դավիթ Անհողինի կողմից, թվագրվում է մոտավորապես 1005-1020 թթ.-ին։ 1065 թվականին Կյուրիկե Ա-ն Լոռին դարձրեց Կյուրիկյան թագավորության մայրաքաղաք: Միջնադարյան Հայաստանում Լոռին եղել է խոշոր առևտրաարհեստագործական կենտրոն՝ կապված Անիի, Դվինի, Դմանիսի, Տփղիսի և այլ քաղաքների հետ:

Օձունի Սուրբ Աստվածածին եկեղեցին կառուցվել է 303-313 թթ.-ին Տրդատ ΙΙΙ թագավորի կողմից և օծվել Գրիգոր Լուսավորչի ձեռքով։ Առաջին դարում Օձուն է եկել Քրիստոսի 12 առաքյալներից մեկը՝ Թովմասը: Նա օծել է քահանաներ և եպիսկոպոսներ եկեղեցու տեղում (հենց օծել բառից է առաջացել Օձուն բառը), իսկ Հնդկաստան գնալուց առաջ ներկայիս Սուրբ Աստվածածին եկեղեցու խորանի վայրում ամփոփել է Քրիստոսի բարուրաշորը:

Քոբայրի վանքային համալիրը (XII-XIIIդդ.) գտնվում է Լոռու մարզում` Դեբետի ձորալանջի բարձրադիր դարավանդների վրա։ Ժամանակին վանքը եղել է գրչության ու մշակութային կարևոր կենտրոն։ Որպես մենաստան կազմավորվել և հռչակվել է XIIIդ. 1-ին կեսին։ Շինությունների հիմնական խումբը բաղկացած է երեք եկեղեցուց, զանգակատուն-տապանատնից, սեղանատնից, մատուռներից, խաչքարերից՝ շրջապատված պարսպապատերով: 

Քոբայրի վանքը առավելապես հայտնի է եղել իր յուրօրինակ որմնանկարներով, որոնք զարդարել են նրա շինությունները։ Ցավոք պահպանվել են որմնանկարների միայն աննշան մնացորդներ։